Phalaenopsis – pęd końcowy – mit czy rzeczywistość?

Prawdopodobnie wszyscy amatorscy hodowcy storczyków z rodzaju Phalaenopsis do tej pory zetknęli się z „koszmarem” pędów końcowych. I jak w każdym środowisku z opiniami wyrażanymi online, opinie ekspertów są często liczebnie przewyższane przez osoby argumentujące wyłącznie własnym, ograniczonym doświadczeniem z kilkoma przypadkami lub osobistymi opiniami, tak i społeczność internetowych hodowców storczyków nie jest wyjątkiem od tego zjawiska.

Chociaż w bardzo rzadkich przypadkach może to oznaczać koniec cyklu życia, większość okazów Phalaenopsis z pędem końcowym ulega uszkodzeniu z powodu warunków wzrostu. Niektórzy pasjonaci błędnie uważają je od samego początku za rośliny stracone, całkowicie ignorując ich potencjał.

Aby mieć uzasadnioną opinię, konieczne jest stopniowe formułowanie i rozważanie kilku hipotez.

1. Czym są pędy końcowe?
2. Co wywołuje ich pojawienie się?
3. Jakie mają one skutki dla roślin?
4. Jakie działania lub środki należy podjąć?

Czym są pędy końcowe?

Pęd kwiatowy terminalny to wyrastanie z centralnej strefy wzrostu wegetatywnego pąka z dalszym rozwojem kwiatowym. Dokładniej, w strefie korony liściowej, na przykład u gatunków rodzaju Phalaenopsis, zamiast nowego liścia pojawia się pęd kwiatowy. Ten aspekt jest znany u gatunków storczyków o wzroście monopodialnym, należących zazwyczaj do plemienia Vandeae z podrodziny Epidendroideae, które obejmuje podplemiona Aerangidinae, Angraecinae, Aeridinae, Agrostophyllinae, Bromheadiinae, Polystachyinae. Ważne jest, aby w tym kontekście zapamiętać istotny aspekt biologii Vandeae, mianowicie typ wzrostu monopodialnego, który zakłada jednokierunkowy wzrost, znajdujący się w części szczytowej (na wierzchołku rośliny), przeciwny do strefy korzeniowej, z której wyrastają korzenie, w przeciwieństwie do gatunków o wzroście sympodialnym, gdzie istnieje wiele kierunków wzrostu. W przypadku gatunków monopodialnych można przypuszczać, że istnieje dominacja wierzchołkowa prawdopodobnie kontrolowana hormonalnie, która hamuje rozwój pąków bocznych na wzrosty lub ewentualnie oddzielne sadzonki. Jeśli zamiast zwykłych liści, które wskazują, że roślina jest w pełnym procesie wzrostu, wydłużając jednokierunkowo łodygę, pojawia się pęd kwiatowy, można słusznie przypuszczać, że dana roślina przestanie rosnąć liściasto w tym kierunku. Ten aspekt jednak nie oznacza, że roślina umrze lub wejdzie w okres stagnacji, ponieważ zniesienie dominacji wierzchołkowej w większości przypadków aktywuje rozwój pąków bocznych za pośrednictwem hormonów roślinnych lub regulatorów wzrostu z grupy cytokininy. W istocie, ten fenomen rozwoju pąków bocznych obserwuje się również w przypadku zabiegów z cytokinami, czy to w formie past keiki, zabiegów liściowych, czy nawet niezamierzonego zniszczenia pąka terminalnego. Co więcej, można zauważyć, że pojawianie się pędów terminalnych jest częstsze u gatunków o większej zdolności do produkcji keiki, a zdolność do tworzenia nowych wzrostów bocznych jest często wykorzystywana u niektórych Aeridinae, na przykład Vanda, Mokara, Trichoglottis, poprzez stosowanie techniki znanej jako topping lub dekapitacja, gdzie przez usunięcie pąka terminalnego stymuluje się pojawienie roślin przybyszowych rosnących w strefie podstawowej pozostałej po dekapitacji. Interesujące jest zauważenie, że pąki uśpione gatunków Phalaenopsis posiadają wszechstronność rozwoju, mogą tworzyć pąki wegetatywne, które dadzą początek roślinom, czyli keiki, lub równie dobrze mogą tworzyć pąki kwiatowe, które doprowadzą do pojawienia się pędów kwiatowych. Ten aspekt jest wykorzystywany poprzez stosowanie zabiegów hormonalnych z cytokinami, dokładniej past keiki, które przekształcają pąki pędów kwiatowych w pąki wegetatywne. Możemy w tym sensie zgodzić się, że taka konwersja jest możliwa i zachodzi spontanicznie, indukowana lub naturalnie również w przypadku pąków wegetatywnych, wzrostowych, które stają się kwiatowymi, jeśli spełnione są określone warunki. I stąd pędy terminalne.

Co wywołuje pojawienie się pędów szczytowych?

Pojawienie się pędów szczytowych jest wywołane przekształceniem pąka wegetatywnego storczyków monopodialnych w pąk kwiatowy i może mieć wiele przyczyn, fizycznych (mechaniczne ścięcie okazów, celowe, w celach reprodukcyjnych lub przypadkowe), chemicznych (istnieją informacje, że niektóre zabiegi przeciwgrzybicze, przeciwbakteryjne, insektycydy lub miticydy, stosowane obficie, mogą wywołać to zjawisko) lub biochemiczno-fizjologicznych (naturalnie indukowane hormonalnie – w wieku dojrzałości roślin lub sztucznie, przez podawanie cytokininy). Ostatecznie wszystkie te przyczyny powodują produkcję lub metabolizację cytokininy, ich akumulację w tkankach i wyzwolenie aktywacji pąków bocznych, które ostatecznie prowadzą do powstania keiki, nowych roślin wyrastających na łodydze rośliny-matki. Niektóre gatunki i odmiany są bardziej podatne na tworzenie pędów szczytowych i warto zauważyć, że te same odmiany częściej wykazują pojawianie się roślinek podstawowych (keiki). Niektórzy hodowcy wiążą przyczynę pojawienia się pędów szczytowych z nadmiernym natężeniem promieniowania świetlnego lub stosowaniem systemicznych insektycydów, jednak do tej pory nie ma pewnych informacji na temat tego zjawiska.

Jakie skutki mają pędy szczytowe na zdrowie i rozwój roślin?

Chociaż naturalnie pędy kwiatowe w rodzaju Phalaenopsis pojawiają się w pozycjach podstawowych lub bocznych, możliwe jest, że wyrosną również w pozycjach szczytowych. Zazwyczaj zjawisko to wywołuje pojawienie się roślinek podstawowych, czyli keiki, ponieważ dana roślina przestanie rosnąć, ale będzie nadal funkcjonować biologicznie normalnie, produkując kwiaty i inwestując znacznie więcej energii w rozmnażanie wegetatywne.

[0]